ไม่ฝากความหวังไว้ฝ่ายเดียว แต่เดินพร้อมกัน เพื่ออนาคตร่วมกันของรัฐ-เอกชน-สังคม

สรุปช่วงปาฐกถาพิเศษ “นโยบายการใช้เทคโนโลยีข้อมูลและปัญญาประดิษฐ์อย่างสร้างสรรค์และปลอดภัย” จากงาน BDI Seminar 2025: Big Data & AI Movement in Thailand โดยศาสตราจารย์พิเศษ วิศิษฏ์ วิศิษฏ์สรอรรถ ปลัดกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม

ทำไมต้องเร่งเครื่องด้าน AI/ดิจิทัล

  • ศ. พิเศษ วิศิษฏ์บอกว่า โลกดิจิทัลมาเร็วมาก ไม่ว่าชอบหรือไม่ ทุกภาคส่วนต้องปรับตัวให้ทัน มิฉะนั้นต้นทุนประเทศจะไหลออกและเสียความสามารถในการแข่งขัน
  1. การเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นภายในไม่กี่ปี ไม่ใช่ทศวรรษ
  2. เอกชนหลายแห่งไปไกล แต่ภาพรวมประเทศยังโตแบบหย่อม ๆ

บทเรียนจาก Star Trek: Borg & การปรับตัว

  • แนวคิด ถูกกลืน (Assilimate จาก Borg เป็นหุ่นยนต์ พูดง่าย ๆ คือ มนุษย์ที่มีเทคโนโลยี ไว้พยุงชีพ) และเรียนรู้ไว มันสะท้อนโลกเทคโนโลยีปัจจุบันต้านไม่ไหวก็ต้องปรับตัวและยกระดับความสามารถตัวเอง
  • ศ. พิเศษ วิศิษฏ์บอกว่า เราต้องเรียนรู้สิ่งใหม่เรียนรู้จากประสบการณ์ ยิงซ้ำวิธีเดิมไม่ได้ผล ใครไม่ปรับ จะถูกทิ้งไว้ข้างหลังโดยอัตโนมัติ

ภาพจริงของรัฐ–เอกชนวันนี้

  • รัฐประกาศไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง แต่เดินช้ากว่าเอกชนที่ขับเคลื่อนไปก่อนแล้ว จึงเกิดช่องว่างโครงสร้าง
  • หน่วยงานดิจิทัลเต็มรูปแบบยังมีน้อยมาก
  • การทำงานของรัฐเหมือน ไร้กระดาษ ทำได้จริงบางส่วน แต่ต้องเร่งขยายผล

ปัญหาโตเป็นหย่อม ๆ

การลงทุนดิจิทัลกระจุกในองค์กรที่มีทุนสูง ทำให้ประเทศพึ่งพาบริการต่างชาติและต้นทุนสูงขึ้นเรื่อย ๆ

  • ผู้ใช้ปลายทาง ต้องยอมตามราคา เมื่อผู้ให้บริการขึ้นราคา
  • เม็ดเงินและอำนาจต่อรองไหลออกนอกประเทศ

เป้าหมายแผน AI ของประเทศ (3 เสา)

กรอบเหมือนกันทั่วโลก แต่ความต่างอยู่ที่ลงมือทำให้เดินได้จริง

  1. คนพร้อม (People): ผู้เชี่ยวชาญ/ผู้ปฏิบัติ/ผู้ใช้จำนวนมาก
  2. ระบบพร้อม (Systems): ข้อมูล, โครงสร้างพื้นฐานคอมพิวต์
  3. กติกาพร้อม (Rules): กฎหมาย/มาตรฐาน/กำกับดูแล

เราจะทำอย่างไรให้คน พร้อมจริง

  • ต้องมีทั้งนักวิจัย ชั้นกลางผู้ปฏิบัติงาน และผู้ใช้จำนวนมหาศาลที่ใช้เป็นและใช้คุ้ม
  • เติมคนเก่งจากใน–นอกประเทศ ควบคู่พัฒนาคนไทย
  • สร้างหลักสูตรนอกระบบให้คนทั่วไปใช้งานได้จริง

ระบบข้อมูล & โครงสร้างพื้นฐาน

ศ. พิเศษ วิศิษฏ์บอกว่า หากไม่มีข้อมูล = ไม่มี AI ต้องทำให้ข้อมูลอยู่ในรูปดิจิทัล เชื่อมกันได้ และประมวลผลได้เร็ว

  • เราต้องจัดตั้ง Data Bank ระดับชาติ ลดการวิ่งไปพึ่งข้อมูลต่างชาติ
  • ลงทุน GPU/ศูนย์ประมวลผลให้เพียงพอและเข้าถึงได้

Sovereign AI & โมเดลภาษาแห่งชาติ

ต้องมีสมองของเราเองบางส่วน เพื่อไม่ติดกับต้นทุนและเงื่อนไขภายนอก

  • ส่งเสริม Data Center ให้อยู่ในประเทศพร้อมกติกาคุ้มครอง
  • พัฒนา National Language Model เพื่องานภาครัฐ–ธุรกิจไทย

นโยบาย Incentive: เร่งเอกชนให้ลงทุน

ศ. พิเศษ วิศิษฏ์บอกว่า รัฐไม่สามารถลงเงินทั้งหมด แต่กำหนดแรงจูงใจให้เอกชนเดินให้เร็วและถูกทิศ

  • ออกสิทธิประโยชน์ทั้งสำหรับบุคคลและ “นิติบุคคล”
  • เน้นผลลัพธ์ต่อประสิทธิภาพ ไม่ใช่เพียงกิจกรรมฝึกอบรม

Governance & กฎหมาย AI

ศ. พิเศษ วิศิษฏ์บอกว่า กำหนดความรับผิดชอบของผู้พัฒนา ผู้ใช้ และเจ้าของระบบให้ชัด ลดความเสี่ยงทางกฎหมายและสังคม

  • บังคับ ประกาศการใช้ AI ในงานที่เกี่ยวกับประชาชน/สัญญา
  • วางกรอบรับมือผลลัพธ์ที่คาดไม่ถึง (unreasonable effects)

จาก แผน-นิ่ง สู่ แผน-เดินได้

ศ. พิเศษ วิศิษฏ์บอกว่า แผนที่ดีต้องแปลงเป็นกลยุทธ์ที่ลงมือได้เร็ว วัดผลถี่ ปรับได้ไว

  • เขียนแผนจาก “ความเข้าใจจริง” ของคนทำงาน
  • ตั้งเป้าชัด–กำหนดวิธีถึงเป้า–เช็กความคืบหน้ารายเดือน

กลไกใหม่: Consortium/Task Force ขนาดเล็กแต่เร็ว

ศ. พิเศษ วิศิษฏ์บอกว่า ไม่สร้างหน่วยงานราชการเพิ่ม แต่ตั้งทีมกลางที่ ร้อยเรียง–ติดตาม–เร่งรัดแบบเต็มเวลา

  • มีอำนาจประสานและสั่งการเชิงนโยบายข้ามกระทรวง
  • รายงานความคืบหน้าเป็นรอบเดือน ไม่ใช่รายปี

COE (Centers of Excellence): โหนดปฏิบัติการในแต่ละอุตสาหกรรม

ศ. พิเศษ วิศิษฏ์บอกว่า ศูนย์ความเชี่ยวชาญทำหน้าที่ Trusted Node ให้คำปรึกษา ออกแบบ และพานำร่องการใช้จริง

  • ตั้ง COE ตามเซกเตอร์: ท่องเที่ยว การเงิน เกษตร ความมั่นคง ฯลฯ
  • COE ดึงทรัพยากรจาก “Readiness” (คน/ระบบ/กติกา) มาใช้จริง

Adoption ที่ยกระดับประเทศ

การนำ AI ไปใช้ต้องตอบโจทย์ “ประสิทธิภาพ/คุณภาพ/ความปลอดภัย” ของอุตสาหกรรม

  • โฟกัส Use Cases ที่คืนทุนไวและขยายผลได้ กับ 8 อุตสาหกรรม
  1. Public Services (บริการภาครัฐ)
  2. Healthcare (สุขภาพ)
  3. Education Technology (การศึกษา)
  4. Tourism (ท่องเที่ยว)
  5. Manufacturing (การผลิต)
  6. Finance (การเงิน)
  7. Safety & Security (ความปลอดภัย/มั่นคง)
  8. Agriculture (เกษตร)
  • สร้างมาตรฐานร่วมให้ระบบคุยกันได้ตั้งแต่วันแรก

ทำ AI, Digital ใช้เองบางส่วน ลดการพึ่งพาต่างชาติ

ศ. พิเศษ วิศิษฏ์บอกว่า เลือกทำเองในจุดยุทธศาสตร์ แล้วเชื่อมกับเทคโนโลยีโลกอย่างฉลาด

  • ระบบออฟฟิศภาครัฐไทยเริ่มทำได้จริง ขยายผลให้ครอบคลุม
  • รักษาสมดุล พัฒนาเอง + เชื่อมพันธมิตรต่างชาติ

วัฒนธรรมการทำงานแบบ “เร็วแต่รอบคอบ”

ศ. พิเศษ วิศิษฏ์ยกตัวอย่างจากกระบวนการยุติธรรมสิงคโปร์: ตั้งเป้าเวลาชัด แล้วถอยกลับมาจัดระบบให้ถึงเป้า

  • ตั้ง SLA ระดับประเทศสำหรับโปรเจ็กต์ดิจิทัลสำคัญ
  • ใช้ตัวชี้วัดผลลัพธ์ (outcomes) แทนรายงานกิจกรรม

ข้อสรุป:

ศ. พิเศษ วิศิษฏ์บอกว่า ไม่ฝากความหวังไว้ฝ่ายเดียว แต่เดินพร้อมกัน เพื่ออนาคตร่วม

  1. รัฐ ห้ามควบคุมเอกชน วางกติกา–แรงจูงใจ–โครงสร้างพื้นฐาน
  2. เอกชน ลงมือจริง–แชร์องค์ความรู้–สร้าง COE
  3. ตั้งเป้าหมายร่วม เร็ว ใช้ได้จริง และยั่งยืน

Source:

สดจากงาน BDI Seminar 2025: Big Data & AI Movement in Thailand บน Facebook, Youtube